W obliczu narastającego problemu zanieczyszczenia środowiska odpadami z tworzyw sztucznych, w szczególności jednorazowego użytku, Unia Europejska wprowadziła dyrektywę Single-Use Plastics (SUP), której celem jest znaczące ograniczenie wykorzystania produktów jednorazowego użytku wykonanych z plastiku. Dyrektywa ta, przyjęta w maju 2019 roku, stanowi jeden z najważniejszych kroków UE w kierunku ochrony środowiska, promując jednocześnie zrównoważone rozwiązania alternatywne dla plastiku.

Cele dyrektywy SUP

Dyrektywa SUP ma na celu redukcję odpadów pochodzących z produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, które stanowią około 86% odpadów z tworzyw sztucznych na europejskich plażach. Wprowadza ona szereg zakazów i regulacji dotyczących produkcji, sprzedaży i używania tych produktów, dążąc do zmniejszenia ich negatywnego wpływu na środowisko. Przepisy te mają również na celu promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym, w której produkty wielokrotnego użytku i systemy ponownego wykorzystania odgrywają kluczową rolę.

Alternatywne opakowania – nowe obowiązki dla przedsiębiorców

Jednym z najważniejszych postanowień dyrektywy SUP jest obowiązek zapewnienia alternatywnych opakowań dla produktów jednorazowego użytku wykonanych z plastiku, zwanych Produktami SUP. Od 1 lipca 2024 roku wszystkie przedsiębiorstwa, które oferują żywność i napoje w takich opakowaniach – w tym sklepy detaliczne, hurtownie, jednostki gastronomiczne oraz przedsiębiorstwa prowadzące sprzedaż przez maszyny vendingowe – będą zobowiązane do zapewnienia swoim klientom opakowań alternatywnych. Opakowania te mogą być wykonane z materiałów takich jak trzcina cukrowa, mączka kukurydziana, liście palmowe, tektura, czy wielokrotnego użytku tworzywa sztuczne, o ile nie zawierają one polimerów innych niż naturalne.

Przedsiębiorcy, którzy nie dostosują się do nowych regulacji, narażają się na surowe kary finansowe. Za nieprzestrzeganie obowiązku zapewnienia alternatywnych opakowań lub niepobieranie opłaty konsumenckiej za produkty SUP mogą być nałożone kary od 500 zł do 20 000 zł. Ma to na celu zniechęcenie do dalszego używania jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych i zachęcenie do szukania bardziej ekologicznych alternatyw.

Implementacja dyrektywy w polskim prawodawstwie

W Polsce dyrektywa SUP została wdrożona poprzez ustawę z dnia 14 kwietnia 2023 roku, która zmienia dotychczasowe przepisy dotyczące obowiązków przedsiębiorców w zakresie gospodarowania odpadami. Nowe przepisy, które wejdą w życie w różnych terminach, mają na celu nie tylko zapobieganie powstawaniu odpadów, ale także ich redukcję i promowanie opakowań alternatywnych. Przepisy te nakładają na przedsiębiorców obowiązek pobierania opłaty konsumenckiej od użytkowników końcowych, którzy nabywają produkty SUP. Wysokość opłaty zależy od rodzaju produktu i wynosi obecnie 20 groszy lub 25 groszy.

Wyzwania dla przedsiębiorców

Wprowadzenie nowych przepisów wiąże się z wieloma wyzwaniami dla przedsiębiorców. Po pierwsze, konieczne jest dokładne określenie, czy używane opakowania zawierają tworzywa sztuczne. Nawet niewielka ilość plastiku w opakowaniu oznacza konieczność stosowania się do nowych regulacji i pobierania opłat konsumenckich. Może to obejmować np. opakowania wykonane z tektury, które zostały zabezpieczone przed wilgocią za pomocą plastiku.

Po drugie, przedsiębiorcy muszą dostosować swoje działania do nowych wymogów, co często wymaga zmiany dostawców lub technologii produkcji opakowań. W wielu przypadkach konieczne jest przeprowadzenie analizy prawnej, aby ustalić, które produkty podlegają nowym regulacjom, a które są z nich zwolnione. Dotyczy to między innymi produktów zapakowanych przez producenta, takich jak jogurty, które sprzedawane są w opakowaniach jednorazowych, ale nie podlegają nowym opłatom.

Korzyści z wprowadzenia alternatywnych opakowań

Pomimo wyzwań, jakie niesie ze sobą dostosowanie się do nowych przepisów, wprowadzenie alternatywnych opakowań ma liczne korzyści. Po pierwsze, zmniejsza to ilość odpadów z tworzyw sztucznych, co ma bezpośredni pozytywny wpływ na środowisko naturalne. Po drugie, stosowanie opakowań wielokrotnego użytku i biodegradowalnych może wpłynąć na obniżenie kosztów związanych z gospodarką odpadami, a także promować wizerunek firmy jako ekologicznie odpowiedzialnej.

Wprowadzenie dyrektywy SUP i związanych z nią obowiązków dla przedsiębiorców to ważny krok w kierunku bardziej zrównoważonego zarządzania odpadami i ochrony środowiska. Obowiązek zapewnienia alternatywnych opakowań oraz pobieranie opłat konsumenckich za produkty SUP mają na celu zredukowanie użycia jednorazowych produktów plastikowych, promowanie bardziej ekologicznych rozwiązań i wspieranie gospodarki o obiegu zamkniętym. Przedsiębiorcy muszą jednak przygotować się na zmiany, które mogą wymagać znacznych nakładów pracy i środków, ale w dłuższej perspektywie przyniosą korzyści nie tylko dla środowiska, ale i dla samych firm.