Towar musi być zapakowany. Opakowania zapewniają bezpieczeństwo podczas całego cyklu życia produktu, od jego wytworzenia po zużycie. Wykorzystane opakowanie staje się jednak odpadem który wpływa na środowisko naturalne. Jak bardzo, to zależy od rodzaju opakowania. Ilość odpadów opakowaniowych rośnie z każdym rokiem. W ciągu ostatnich 10 lat w UE wzrosło o ponad 20%. Szacuje się, że do 2030 r. wzrośnie o podobną wartość jeżeli nie zostaną podjęte żadne działania zapobiegające powstawaniu odpadów opakowaniowych.

Największym problemem są odpady opakowaniowe z tworzyw sztucznych. Pojawiły się wprawdzie biopochodne i nadające się do kompostowania tworzywa sztuczne wykorzystywane nie tylko w opakowaniach ale i innych produktach, jednak to czy są one przyjazne dla środowiska to już kwestia dyskusyjna. Nazwa „bio” sprawia, że konsumenci odnoszą takie wrażenie, na wrażeniu jednak ich przyjazność najczęściej się kończy. Do opracowania naprawdę nieszkodzących środowisku tworzy sztucznych droga jeszcze daleka.

Komisja Europejska zaproponowała wprowadzenie ogólnounijnych przepisów, które zahamują wzrost ilości odpadów opakowaniowych. Obecnie statystyczny obywatel UE wytwarza średnio prawie 180 kg odpadów opakowaniowych rocznie. Bez podjęcia działań zapobiegających, do 2030 r. ilość odpadów opakowaniowych wzrośnie o 19% , a w przypadku odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych będzie to nawet 46%.

Przepisy zaproponowane przez KE mają na celu odwrócenie tego procesu, czyli zmniejszenie ilości odpadów opakowaniowych. Propozycja KE zobowiązuje państwa członkowskie do zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów opakowaniowych w porównaniu z 2018 r. o 5% do 2030 r., o 10% do 2035 r. oraz o 15% do 2040 r. Doprowadziłoby to, według wyliczeń KE, do zmniejszenia ilości odpadów w UE o około 37%, w porównaniu ze scenariuszem bez zmiany prawodawstwa. Nowe przepisy zapewnią możliwości ponownego używania opakowań, wyeliminują zbędne opakowania, ograniczą pakowanie w zbyt wiele opakowań oraz zapewnią zrozumiałe etykiety wspierające prawidłowy recykling.

Komisja zadbała również o jasność przepisów w zakresie biopochodnych, kompostowalnych i ulegających biodegradacji tworzyw sztucznych. Biomasa wykorzystywana do produkcji tworzyw sztucznych pochodzenia biologicznego musi być pozyskiwana w sposób zrównoważony, bez szkody dla środowiska, przede wszystkim z odpadów organicznych i produktów ubocznych. Ponadto, aby unikać wprowadzania konsumentów w błąd, należy unikać ogólnych stwierdzeń dotyczących produktów z tworzyw sztucznych, takich jak „bioplastiki” i „biopochodne”. Informacje muszą być dokładne i precyzyjnie określić udział biopochodnych tworzyw sztucznych w produkcie (np. procentowo).

Kolejnym ograniczeniem w stosowaniu tego typu materiałów, jest ograniczenie ich używania tylko do sytuacji, gdy na pewno przyniosą korzyść dla środowiska i wartość dla gospodarki o obiegu zamkniętym. Dodatkowo muszą one być opatrzone etykietą opisującą, ile czasu zajmie ich biodegradacja i w jakim środowisku. Produkty, które z dużym prawdopodobieństwem trafią do śmieci, np. produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych nie mogą być uznawane za biodegradowalne ani etykietowane jako takie. Te same wytyczne dotyczą tworzyw sztucznych nadających się do kompostowania. Opakowania z takich materiałów mają być dozwolone jedynie w przypadku torebek do herbaty, kapsułek i saszetek z kawą, naklejek na owoce i warzywa oraz bardzo lekkich toreb plastikowych.

Propozycje Komisji Europejskiej stanowią kluczowe elementy planu wprowadzania gospodarki o obiegu zamkniętym w ramach Europejskiego Zielonego Ładu i jego celu, jakim jest uczynienie zrównoważonych produktów normą. Proponowana zmiana przepisów UE dotyczących opakowań i odpadów opakowaniowych ma trzy główne cele:

• zapobieganie powstawaniu odpadów opakowaniowych poprzez zmniejszenie ich ilości, ograniczenie zbędnych opakowań oraz promowanie rozwiązań w zakresie opakowań wielokrotnego użytku i wielokrotnego napełniania,
• rozszerzenie i zwiększenie recyklingu, aby do 2030 r. wszystkie opakowania na rynku UE nadawały się do recyklingu w opłacalny ekonomicznie sposób,
• zmniejszenie zapotrzebowania na surowce pierwotne i rozwój rynku surowców wtórnych poprzez zwiększenie wykorzystania tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu w opakowaniach.

Aby je osiągnąć, konieczne będzie wprowadzenie zmian w handlu oraz standaryzacja:

• Ponowne użycie lub ponowne napełnianie opakowań będzie wymagać wprowadzenia produktów w opakowaniach wielokrotnego użytku lub wielokrotnego napełniania. Wymagać będzie także pewnej standaryzacji formatów opakowań i zrozumiałego oznakowania opakowań wielokrotnego użytku.
• Ograniczenie liczby opakowań będzie wymagało zakazania niektórych ich formy, na przykład zakazane będą opakowania jednorazowego użytku stosowane do podawania żywności i napojów spożywanych w restauracjach i kawiarniach, opakowania jednorazowego użytku do pakowania owoców i warzyw, miniaturowe opakowania kosmetyków i innych produktów w hotelach itp.
• Umożliwienie pełnego recyklingu opakowań do 2030 r. wymaga ustalenie kryteriów projektowania opakowań; wprowadzenie systemu kaucyjnego na butelki plastikowe i puszki aluminiowe oraz jasne oznaczenia opakowań kompostowalnych, aby trafiały do bioodpadów.
• Wprowadzenie obowiązkowej zawartości materiałów z recyklingu, które muszą zostać wykorzystane do produkcji nowych opakowań z tworzyw sztucznych, co pomoże przekształcić tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu w cenny surowiec oraz ograniczy wykorzystanie surowców kopalnych.
• Obowiązkowe umieszczanie etykiet na opakowaniach będzie informujących, z jakich materiałów wykonane jest opakowanie i do którego pojemnika należy je wyrzucić. Pojemniki na odpady będą oznaczone takimi samymi etykietami. W całej UE będą obowiązywały te same oznaczenia.

Proponowane zmiany do 2030 r. mają ograniczyć emisję gazów cieplarnianych których źródłem są opakowania do 43 mln ton, w porównaniu z 66 mln ton, jeżeli przepisy nie zostaną wprowadzone. Zużycie wody zmniejszy się o 1,1 mln m3. Koszty szkód w środowisku zostaną zmniejszone o 6,4 mld euro w stosunku do poziomu bazowego.

Wniosek Komisji Europejskie w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych obecnie został przekazany do Parlamentu Europejskiego i Rady Europy, które to organy będą go rozpatrywać zgodnie z procedurą ustawodawczą.

Więcej na temat wniosku KE: https://environment.ec.europa.eu/publications/proposal-packaging-and-packaging-waste_en