Zainteresowanie opakowaniami wielokrotnego użytku jest coraz większe, jednak ocena tego rozwiązania jest złożona. Ponieważ UE zamierza przyjąć rozporządzenie w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR), jedną z najbardziej ambitnych propozycji unijnego Zielonego Ładu, Cepi postanowiła przyjrzeć się temu problemowi bardziej dogłębnie.

Koncepcja opakowań wielokrotnego użytku nie jest nowa. W ciągu ostatniego stulecia istniały opakowania wielokrotnego użytku dla towarów takich jak np. mleko, piwo czy inne napoje. Obecnie, gdy światowa gospodarka dąży do ograniczenia emisji dwutlenku węgla, do czego zmuszają ją coraz ambitniejsze cele klimatyczne, opakowania wielokrotnego użytku ponownie znalazły się w kręgu zainteresowania. Nie da się jednak w prosty sposób ocenić, czy to słuszna koncepcja.

Raport przygotowany na zlecenie Cepi ma na celu pogłębienie dialogu na temat wyboru opakowań i poszerzenie bazy faktów związanych z opakowaniami wielokrotnego i jednorazowego użytku. Badanie zostało przeprowadzone przez Center for European Policy Studies (CEPS). Zbadano wpływ zastosowania opakowań wielokrotnego użytku na środowisko naturalne i gospodarkę.

Wyniki pokazały, że wprowadzenie obowiązkowego stosowania opakowań wielokrotnego użytku może prowadzić do wyższej emisji CO2 oraz wyższych kosztów prowadzenia działalności, co z kolei może wpłynąć na ceny końcowe dla konsumentów. Z tego powodu autorzy badania sugerują, aby planowane regulacje UE dotyczące opakowań nie były jednolite, ale dostosowane do konkretnych materiałów, a także do celów, jakie dany rodzaj opakowania ma spełniać.

Na potrzeby raportu przygotowano i przeanalizowano dwa różne scenariusze użycia opakowań oraz wpływ zamiany opakowań jednorazowego użytku na wielokrotnego użytku, na koszty środowiskowe i ekonomiczne. Porównano obecnie używane opakowania tekturowe i papierowe z opakowaniami wielokrotnego użytku wykonanymi z tworzywa sztucznego (PP – polipropylenu).

Analiza 1: Dostawy e-commerce sektorów niespożywczych w Niemczech – moda, elektronika i produkty kosmetyczne.

Liczba użycia opakowania wielokrotnego użytku została ustalona na 20. Jest to minimalna liczba, przy której poziom emisji gazów cieplarnianych jest zbliżony do przypadku stosowania opakowań jednorazowych.

Niemiecki rynek e-commerce jest jednym z największych w Europie, z około 2,3 miliardami dostaw rocznie, jednak udział opakowań wielokrotnego użytku jest znikomy. Na potrzeby raportu przygotowano model w którym założono zastąpienie toreb papierowych i pudeł tekturowych przez torby plastikowe i pudła PP, które można poddać recyklingowi. Założono zbiórkę opakowań wielokrotnego użytku w pobliżu miejsc dostaw, w celu redystrybucji do następnego cyklu użytkowania z wyłączeniem czyszczenia. Model pokazał znaczny wzrost transportu ze względu na konieczność zwrotu opakowań do operatorów, zewnętrznych centrów logistycznych lub centrów dystrybucji. W w przypadku opakowań które osiągają 20 użyć, transport prawdopodobnie będzie odpowiadał za ponad 75% kosztów i ponad 65% emisji CO2.

Infrastruktura do obsługi zwrotów w handlu elektronicznym już istnieje i funkcjonuje, co ułatwi wdrożenie modelu opakowań do ponownego użycia, jednak wzrost kosztów związanych z przejściem na tego typu opakowania według założonego scenariusza wyniesie ponad 50% w przypadku toreb i prawie 200% w przypadku pudełek. Zastosowanie opakowania wielokrotnego użytku w co dziesiątej przesyłce zwiększy koszty o około 30 milionów euro w przypadku rynku niemieckiego. Może jednak okazać się, ze to nie koniec i zmiana taka przyniesie jeszcze inne wyzwania dla infrastruktury logistycznej.

Emisja CO2 wzrośnie o 10 – 40%. Oznacza to, że emisja wynikająca tylko z transportu opakowań wielokrotnego użytku przekroczy emisje wynikającą z produkcji i używania opakowań jednorazowego użytku. Ponieważ opakowania wielokrotnego użytku będą ustandaryzowane, liczba przesyłek może również wzrosnąć, co przełoży się na dodatkowe koszty i emisje CO2 z powodu nieefektywności załadunku i transportu. Dodatkowo, do osiągnięcia dużej liczby ponownego użycia opakowań, konieczne może być czyszczenie, więc wzrośnie również zużycie wody i emisja z tym związana.

Rozwój transportu bezemisyjnego (takiego jak pojazdy elektryczne) może pomóc zmniejszyć emisję CO2 związaną ze zbieraniem i redystrybucją opakowań wielokrotnego użytku, jednak zależy to także od udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej. W Niemczech to znacząca wartość.

Analiza 2: Jedzenie na wynos w Belgii

Wygoda jest najważniejszym motorem napędowym rynku dań na wynos. W samej Belgii, restauracje oferujące jedzenie na wynos, sprzedają rocznie ponad pół miliarda kubków i pojemników. Problemem jest to, że konsumenci po zjedzeniu wyrzucają zużyte opakowania powodując powstawanie dużej ilości odpadów trudnych do recyklingu.

W tym przypadku założono, że konsumenci otrzymują żywność lub napoje zapakowane w pojemniki lub kubki wielokrotnego użytku, w punkcie usług gastronomicznych lub z dostawą do domu. Aby ułatwić zwrot, założono powstanie punktów umożliwiając konsumentom pozostawienie opakowań wielokrotnego użytku podczas wykonywania innych czynności. Byłyby one zlokalizowane w restauracjach i kawiarniach, a także w innych miejscach gdzie popularne jest jedzenie na wynos, na przykład w biurach lub w ich pobliżu,. Założono także, że dostawcy usług zbierają opakowania, myją je i dostarczają z powrotem do restauracji i kawiarni.

Modelowanie pokazało, że rozwiązanie takie może podwoić koszt użycia pojemnika lub kubka, a wzrost emisji CO2 będzie jeszcze większy, o ponad 150%, ze względu na wyższy udział surowców kopalnych w materiałach, transporcie i zużyciu energii. Łącznie, belgijskim firmom oferującym dania na wynos, koszty mogą wzrosnąć o ponad 10 milionów euro, przy jednoczesnym wzroście emisji CO2 o 5000 ton emisji oraz większym zużyciu wody o co najmniej 20 milionów litrów.

Przy docelowej liczbie 20 użyć, opakowania jednorazowego użytku produkowane z papieru i tektury są nadal bardziej opłacalne i powodują niższą emisją CO2, nawet przy współczynniku recyklingu wynoszącym zaledwie 30%. Aby rozwiązanie stało się opłacalne ekonomicznie, opakowania wielokrotnego użytku musiałby być stosowane znacznie częściej niż 20 razy i osiągać niskie współczynniki strat, jednak nadal nie byłyby opłacalne środowiskowo.

Dodatkowo, należy wziąć pod uwagę także skutki społeczne. Ważną kwestią w przypadku usług gastronomicznych będzie utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa żywności oraz wyższe koszty opakowań, które prawdopodobnie zostaną przerzucone na konsumentów. Jedzenie będzie droższe lub lokale poszukają oszczędności kosztów w innych miejscach, co może przełożyć się na niższe bezpieczeństwo lub jakość obsługi. Konsumenci także musieliby nauczyć się nowych zachowań. Zastosowanie opakowań wielokrotnego użytku wymagałby od klientów przechowywania, potencjalnego płukania (prowadzącego do dodatkowego zużycia wody) i zwracania przedmiotów do punktu zbiórki. Efektywność systemu będzie więc zależna również od zachowania klientów.

Przedstawione analizy pokazują, że opakowania wielokrotnego użytku mogą zwiększyć koszty i zużycie surowców kopalnych. Pokazują także, że system ten najlepiej wdrożyć tam, gdzie da się unikać transportu na duże odległości i czyszczenia opakowań, gdzie można zagwarantować wiele użyć oraz gdzie firmy i konsumenci nie muszą inwestować w dodatkowe rozwiązania oraz komplikować łańcuch dostaw.

Zanim opakowanie wielokrotnego użytku przewyższy opakowanie jednorazowego użytku pod względem środowiskowym, społecznym i ekonomicznym, musi zostać spełnione szereg warunków nie zawsze związanych z samym opakowaniem. Przede wszystkim należy zwiększyć możliwości ponownego wykorzystania tych opakowań czyli zwiększyć liczbę cykli użycia. Nie jest to jednak łatwe w realizacji w związku z brakiem akceptacji społecznej dla takich rozwiązań, brakiem infrastruktury, bezpieczeństwem produktów oraz wysokim kosztem tych działań.

Pełny raport jest dostępny pod adresem https://www.cepi.org/wp-content/uploads/2023/04/202303-Impact-Assessment-of-reuse-targets-in-proposed-PPWR_FINAL.pdf

Źródło: cepi.org